ทักษะการสังเกต

ทักษะการสังเกต (Observation)

                        หมายถึง ความสามารถในการใช้ประสาทสัมผัสอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลายอย่างรวมกัน ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น และผิวกาย เข้าไปสัมผัสโดยตรงกับวัตถุหรือปรากฏการณ์ต่าง ๆ โดยไม่ลง     ความเห็นของผู้สังเกต
ประเภทของข้อมูล

                        ข้อมูลที่สังเกตได้  แบ่งได้เป็น  3  ประเภท  ดังนี้

1.  ข้อมูลที่เกี่ยวกับลักษณะหรือสมบัติ  เรียกว่า  “ข้อมูลเชิงคุณภาพ”

2.  ข้อมูลที่เกี่ยวกบขนาดหรือปริมาณที่ได้จากการกะประมาณ  เช่น  บอกตัวเลข  เรียกว่า  “ข้อมูลเชิงปริมาณ”

3.  ข้อมูลที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง  เช่น  การสังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลงของสาร  เมื่อถูกกระทำ  เรียกว่า “ข้อมูลเชิงการเปลี่ยนแปลง”

การสังเกตเชิงคุณภาพ  

เป็นการสังเกตลักษณะต่าง ๆโดยใช้ประสารทสัมผัสทั้ง  5 โดยไม่ต้องบอกปริมาณ  เช่น  บอก  สี  กลิ่น  รส  เสียง  และความรู้สึกต่อผิวกาย

การสังเกตเชิงปริมาณ

                เป็นการสังเกตโดยการกะประมาณโดยบอกเป็นจำนวน  ตัวเลข  ที่ต้องมีหน่วยกำกับไว้ด้วย  หน่วยนี้  อาจเป็นหน่วยมาตรฐานเอสไอ (SI)   เช่น เมตร  กิโลกรัม  หรือหน่วยอื่น ๆ  เช่น  เซนติเมตร  องศาเซลเซียส  มิลลิเมตร  ฯลฯ  เป็นต้น                                           

การสังเกตเชิงการเปลี่ยนแปลง

                หมายถึง  การสังเกตวัตถุหรือสถานการณ์ในขณะที่เกิดการเปลี่ยนแปลง  เช่น เอาวัตถุแช่ในน้ำหรือให้ความร้อน  เพื่อสังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น  และต้องบอกเงื่อนไขที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้วย  เช่น  เมื่อแช่น้ำที่อุณหภูมิเท่าใด  หรือ  เมื่อใส่ภาชนะที่มีรูปร่างเป็นอย่างไร เป็นต้น

 การลงความคิดเห็น   เป็นการบรรยายหรืออธิบายผลของการสังเกต  โดยเพิ่มความคิดเห็นส่วนตัวลงไปให้กับข้อมูลนั้น  ซึ่ง  สามารถอธิบายได้  ดังนี้

             ผลการสังเกต  +   ความคิดเห็นส่วนตัว               การลงความคิดเห็นจากข้อมูล

ซึ่งความคิดเห็นส่วนตัวที่ใส่ลงไป อาจต้องอาศัย  ความรู้เดิม  ประสบการณ์เดิม และเหตุผล

ขอบเขตที่ต้องคำนึงถึงในกาสังเกต  มีดังนี้

                1.  ข้อจำกัดและข้อบกพร่องของประสาทสัมผัส  เช่น สายตา  ถ้าอยู่ไกลมาก หรือเล็กมากก็มองไม่เห็น  หู  ก็เช่นกัน  ถ้าเสียงไกลมาก หรือเบามาก ก็ไม่ได้ยิน  หรือแม้แต่ประสาทสัมผัสทางผิวกาย  ซึ่งถ้าสัมผัส กับวัตถุที่อุณหภูมิแตกต่างกันมาก ๆ ในทันที  จะบอกค่าได้คลาดเคลื่อนเช่นกัน

                2.  การขยายขอบเขตของประสาทสัมผัสและการลดความคลาดเคลื่อน  เพื่อให้ข้อมูลถูกต้องตามความเป็นจริง  เชื่อถือได้  ต้องหาแนวทางการแก้ไขดังต่อไปนี้ 

                      2.1  ใช้เครื่องมือช่วยขยายประสาทสัมผัส

                      2.2  ใช้การสังเกตซ้ำหลายๆครั้ง

                     2.3   ควรสังเกตให้ได้ทั้งข้อมูลเชิงคุณภาพและข้อมูลเชิงปริมาณให้ได้มากที่สุด

                3.  ข้อควรระวังในการสังเกตวัตถุหรือสิ่งของต้องไม่เป็นอันตรายต่อประสาทสัมผัส  เช่น  การใช้ประสาทสัมผัสทางลิ้น  การชิมสารที่เป็นอันตราย  หรือการสัมผัสกับสารที่มีฤทธิ์เป็นกรดเป็นต้น